Huấn luyện viên Herbert Chapman-1925-1934
1907–1912: Northampton Town
1912–1918: Leeds City
1921–1925: Huddersfield Town
1925–1934: Arsenal
Herbert Chapman được bầu chọn là vị huấn luyện viên vĩ đại nhất của lịch sử bóng đá Anh. Những thành công, những ý tưởng, những cuộc cách mạng…, nhưng hơn thế nữa, ông còn là kiến trúc sư của những đội bóng chiến thắng. Đã hai lần ông có cơ hội rất lớn để thưởng thức hương vị hat – trick giành chức vô địch quốc gia liên tiếp, đầu tiên là với Huddersfield (1924-26) và sau đó là Arsenal (1933-35). Chỉ có Liverpool (1982-4), Manchester United (1999-2001) có thể làm như vậy. Ngạc nhiên thay, Chapman chưa lần nào ăn mừng trọn vẹn với niềm vui đó, nhưng chắc chắn không ai có thể quên được những đóng góp của ông.
Herbert Chapman sinh ra ở Kiveton Park, Sheffield năm 1978. Ông từng chơi như một cầu thủ nghiệp dư, trong vai trò tiền đạo ở các câu lạc bộ Stalybridge, Rochdale, Grimsby, Swindon, Sheppey United và Worksop giữa những năm 1897 và 1901 trước khi bắt đầu thi đấu chuyên nghiệp cho Northampton. Sau đó ông chuyển sang Sheffield United, Notts County, Tottenham (tại Tottenham, Chapman là chân sút lợi hại nhất của câu lạc bộ mùa giải 1905-06 với 11 bàn thắng). Ông không phải là một cầu thủ lớn và sự nghiệp của ông chỉ nổi danh khi ông khoác lên mình chiếc áo huấn luyện.
Giám đốc Northampton nhận ra tài năng của Chapman và mang ông trở lại câu lạc bộ trong vai trò huấn luyện viên. Trong mùa bóng thứ 2 dẫn dắt, Chapman đã mang về cho đội bóng chức vô địch giải đấu miền Nam, sau đó ông rời bỏ Northampton để đến với Leeds United năm 1912.
Sau khi thành công trong việc đưa Leeds gia nhập liên đoàn bóng đá Anh, Herbert Chapman tin tưởng chắc chắn rằng ông sẽ dẫn dắt đội bóng giành quyền thi đấu tại giải hạng nhất. Chapman hiểu rõ sự cần thiết của các cầu thủ lớn, hơn là hi vọng vào lứa cầu thủ mà Scott-Walford – một huấn luyện viên khác của Leeds đã tập hợp. Chapman kí hợp đồng với thủ môn của Everton – Billy Scott , hậu vệ quốc tế người Scotland – George Law, cựu tuyển thủ quốc gia Evelyn Lintott… Đó thực sự là một cuộc cách mạng tại đây.
Trong khoảng thời gian ấy, Chapman đã khiến Leeds trở thành một đội bóng nổi danh, luôn ở trong top bảng xếp hạng cùng với số cổ động viên ngày càng tăng, “bỏ xa mọi kỉ lục trước đó của câu lạc bộ”. Chapman luôn có một phong cách làm việc đặc biệt, ông mở ra các cuộc họp thảo luận đều đặn và các kế hoạch chiến thuật luôn hỏi ý kiến các cầu thủ. Ông cũng tin rằng, để chơi tốt các cầu thủ phải thực sự thoải mái, do đó ông sắp xếp một buổi chơi gôn cuối tuần như là một phần trong chương trình tập luyện.
Leeds chơi ngày càng tiến bộ và mùa giải 1913-1914 họ xếp thứ 3 chung cuộc tại giải hạng 2. Mùa bóng 1914 -1915 được hi vọng như là năm giành quyền thăng hạn nhưng chiến tranh đã khiến mọi cuộc chơi phải tạm ngưng. Trong suốt thời gian chiến tranh, ông làm việc ở một xưởng vũ khí tại địa phương. Năm 1916, Chapman trở lại Leeds nhưng lúc này ban lãnh đạo từ chối với một lí do không rõ ràng. Chapman bèn quyết định mở một công ty dầu oliu và cacao.
Tuy vậy, vẫn có rất nhiều lời mời chào Chapman và ông trở lại cương vị huấn luyện viên năm 1920, lần này với Huddersfield. Khi ông đến với câu lạc bộ, Huddersfield Town chỉ có một ít tiền, những cầu thủ không tên tuổi và sự thờ ơ của khán giả trong thị trấn, vốn dành sự quan tâm nhiều hơn cho môn bóng bầu dục. Huddersfield Town gia nhập liên đoàn bóng đá Anh năm 1910 và mất thăng hạng nhất năm 1920, do đó có khá nhiều tham vọng.
Sau khi tiếp quản câu lạc bộ, Chapman đã làm tất thảy mọi người phải ngạc nhiên bởi chuổi thành công lạ lùng của Huddersfield Town. Họ giành cúp FA năm 1922, đoạt liên tiếp 2 chức vô địch quốc gia 1924 và 1925. Thời điểm đó Huddersfield Town là câu lạc bộ mạnh nhất Anh quốc với những học trò ưu tú mà Chapman dẫn dắt.
Đúng vào khi trên đỉnh vinh quang, Chapman gây xôn xao giới bóng đá với việc rời bỏ Huddersfield Town để đến với Arsenal, một Arsenal mà khi đó, thật sự yếu kém và mờ nhạt ở cuối bảng xếp hạng. Ngạc nhiên thay, ngay mùa bóng đầu tiên ông dẫn dắt, Arsenal như lột xác và về đích với vị trí thứ 2. Kẻ xếp trên Arsenal chính là Huddersfield Town với kì tích 3 lần liên tiếp vô địch. Đó là một sự trùng hợp thú vị, nhưng với Chapman, nó cũng thật mỉa mai .
Năm mà Chapman đến với Arsenal – 1925, cũng là năm luật việt vị thay đổi. Số cầu thủ đối phương tối thiểu để đảm bảo một cầu thủ không bị việt vị giảm từ 3 xuống 2. Chapman, với đầu óc nhạy bén của mình, chính là huấn luyện viên đầu tiên đã tính toán hợp lý để áp dụng hiệu quả luật thi đấu mới này sao cho có lợi nhất. Ông quyết định bổ sung lỗ hổng nơi phòng ngự bằng cách thêm một hậu vệ nữa. Một tiền vệ giữa sân, thay vì làm nhiệm vụ tấn công thì được kéo về như một trung vệ. Mặt khác, để đảm bảo mối liên lạc giữa hàng thủ và hàng công, một trong 5 tiền đạo được bố trí đá lùi hơn. Với thành công của Arssenal, đội hình 3-3-4 trở nên phổ biến và thay thế đội hình 2-3-5, giờ đã rơi vào quên lãng.
Thực sự, ý tưởng này không phải của Chapman mà của Charlie Buchan. Việc đầu tiên Chapman quyết định sau khi đến với Arsenal là mua về Buchan từ Sunderland. Là một tiền đạo khôn ngoan, trước trận đấu mở màn mùa bóng 1925 -1926, Buchan đề xuất ý kiến, anh cho rằng Jack Butler, tiền vệ trung tâm của Arsenal nên được bố trí như một hậu vệ. Chapman không đồng ý.
Buchan lặp lại ý kiến đó tại các lần đội bóng thảo luận năm tuần trong suốt 5 tuần sau nhưng vẫn không thành công. Tuy nhiên, đầu tháng 10 năm 1925, Arsenal bị Newcastle đánh bại với tỉ số nặng nề là 7-0 tại St James’s Park. Sau trận đấu, Buchan lớn tiếng: “Tôi muốn quay trở lại Sunderland. Tại đây tôi không được trọng dụng”. Chapman trả lời: “Ồ không, cậu sẽ chơi trong trận đấu tới gặp West Ham. Tôi biết cậu muốn gì chúng ta sẽ có một buổi họp đặc biệt để thảo luận về vấn đề đó”.
Cuộc họp được tổ chức ngay sau trận đấu, tại khách sạn Newcastle và sau buổi thảo luận dài, Chapman cuối cùng đã đồng ý với sự thử nghiệm này. Họ thắng West Ham 4-0 tại Upton Park hai ngày sau đó và trở lại với cuộc đua tới chức vô địch. Đó là ý tưởng của Buchan, nhưng tuyệt vời hơn, nó đã được hoàn thiện và vận hành tốt dưới bàn tay của Chapman.
Thành công lớn đầu tiên của Arsenal là chiếc cúp FA năm 1930. Câu lạc bộ có một lối chơi nhanh, đẹp mắt kết hợp với chiến thuật hợp lí và năm sau, 1931 họ đã có chiếc cúp vô địch đầu tiên sau bao năm chờ đợi. Buchan lúc này đã giải nghệ, thay thế anh là David Jack, một chàng trai có những pha xử lí rất tinh tế và luôn ghi được những bàn thắng quan trọng. Cùng với anh là một lứa những cầu thủ tài năng thành danh dưới triều đại Herbert Chapman: Alex James, Joe Hulme, Cliff ‘Boy’ Bastin, Herbie Roberts, Tom Parker, George Male, Eddie Hapgood… Arsenal tiếp tục vô địch năm sau, 1932.
Ông mất đột ngột vào tháng Giêng năm 1934, không kịp chứng kiến những chàng trai của mình đăng quang chức vô địch lần thứ 3 liên tiếp. Cũng như với Huddersfield Town, một lần nữa ông lại lỡ hẹn cùng Arsenal ăn mừng chiến thắng. Niềm vui đã không trọn vẹn.
Charles Buchan tin rằng, bí quyết sự thành công của Chapman chính là do ông luôn lắng nghe mọi người và có sự bàn luận nghiêm túc về những ý kiến của họ. Ông luôn muốn tìm ra những điều có lợi nhất cho đội bóng. Chapman tin tưởng vào hiệu quả của những buổi bàn luận tập thể, đặt ra buổi họp thường kì vào trưa thứ 6 hàng tuần. Khi đó đội bóng sẽ bàn về trận đấu đã qua và thảo luận về trận đấu sắp tới. Chapman đã nghĩ ra bảng mô hình sân bóng với những miếng nam châm di động để chỉ ra chính xác điều ông muốn từng cầu thủ cụ thể phải thực hiện thay vì vẽ trên bảng như hồi đó vẫn thường làm.
Thiên hướng, ý tưởng chiến thuật của Chapman được các cầu thủ thể hiện trên sân cỏ và người ta đặt tên cho nó là “Machine” (guồng máy). Danh từ này được biết đến lần dầu tiên năm 1910, khi ông dẫn dắt Northampton. Nó được nhắc lại tại Arsenal và được miêu tả: “Thậm chí nếu thay đổi về mặt nhân sự, guồng máy vẫn có thể vận hành trơn tru”.
Chính Chapman là người mở ra một kỉ nguyên mới cho Arsenal, đưa Arsenal trở thành một câu lạc bộ lớn mạnh và được hâm mộ nhất Anh quốc. Có thể nói, mọi thành công mà Arsenal có được sau này đều xuất phát từ những nền móng hết sức vững chắc mà ông đã xây dựng. Người ta nhắc đến Chapman còn bởi những ý tưởng, phát minh đặc biệt của ông mà sau này dần dần trở nên phổ biến trong bóng đá hiện đại. Trong đầu ông luôn đầy ắp những tư tưởng mang tính cách mạng và không ít lần người ta phải sửng sốt trước tầm nhìn xa trông rộng của Chapman. Rất nhiều thử nghiệm đã được ông sử dụng, tuy nhiên Chapman làm việc không hề mù quáng bởi trong ông là người có năng lực đặc biệt, có tầm nhìn cũng như sự linh hoạt trong việc xử lí các tình huống xảy ra. Sự xuất hiện của Herbert Chapman đã thực sự làm thay đổi lớn nền bóng đá Anh, ngọn cờ của bóng đá thế giới khi đó với hàng loạt những ý tưởng được áp dụng như chiến thuật, số áo cầu thủ, chơi bóng dưới ánh đèn cao áp, bóng màu trắng, sự chuyên nghiệp của câu lạc bộ… Thật sự, những ý tưởng đó vẫn gây tranh cãi đến tận bây giờ nhưng thực tế có thể nhận thấy, sau cái chết của Chapman, không ai có thể vượt qua được cái bóng mà ông để lại, sự trì trệ của bóng đá Anh là một minh chứng rõ nét nhất. Trong khi rất nhiều người Anh cho rằng việc bổ sung thêm một hậu vệ, “stopper”, đã làm hỏng trận đấu thì người Hungary đã chớp lấy ý tưởng đó và xây dựng nên một đội bóng quốc gia hùng cường những năm 1950.
Không thật khó giải thích các thành công của Chapman. Thứ nhất, ông luôn tìm tòi những gì có thể làm bóng đá trở nên hiệu quả hơn, bất kể các rào cản về mặt xã hội. Thứ hai, ông luôn quan tâm đến các nền bóng đá ở các quốc gia khác, đặc biệt ông là bạn rất thân của Hugo Meisl, chủ tịch liên đoàn bóng đá Áo.
Ở thời điểm đó, người Anh rất coi thường bóng đá lục địa. Tự hào về vai trò là những người sáng lập bóng đá, họ đặt mình vào vị trí độc tôn và không bao giờ thèm để mắt đến những quốc gia láng giềng khác. Trong khi đó Chapman trong suốt cuộc đời mình luôn đi tìm kiếm các ý tưởng và châu Âu lục địa cũng không bị ông loại trừ.
Năm 1909, ông dẫn Northampton sang Đức để thi đấu với Nuremburg FC và tháng 8 năm 1921, lúc này đội quân của ông là Huddersfield đánh bại nhà vô địch Pháp, Red Star tại Paris với tỉ số 2-0.
Cũng trong một lần sang Áo, ông được chứng kiến một trận bóng buổi tối của người dân địa phương, dưới ánh đèn pha của những chiếc ô tô! Ông mang ý tưởng đó về nước nhưng những người Anh bảo thủ từ chối ông. Ý nguyện của Chapman cuối cùng cũng được thực hiện bên ngoài biên giới Anh quốc, trong trận đấu giữa Bỉ và Hà Lan năm 1930.
Phải gần 20 năm sau nó mới được thực hiện tại Anh. Chapman cũng áp dụng những cuộc du đấu đó với Arsenal. Ông còn mơ đến một giải đấu giữa các đội vô địch của Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Scotland và Đức – tức cup C1 ngày nay.
Năm 1933, bất chấp sự phản đối của nhiều quan chức, Chapman một cách không chính thức được giao nhiệm vụ dẫn dắt đội tuyển Anh trong chuyến du đấu tại Italy và Thụy Sĩ. Những chỉ bảo chiến thuật của ông trước trận đấu đã mang lại chiến thắng Thụy Sĩ 4-0, mặc dù khi đó Thụy Sĩ là một đối thủ đáng gờm. Sau đó là trận hòa 1-1 với đội tuyển Italia ngay tại Roma. Một năm sau, 1934, Italia là nhà quán quân giải vô địch thế giới, tuy nhiên tháng 11 năm đó, với 7 cầu thủ Arsenal trong đội hình, đội tuyển Anh chứng minh cho mọi người thấy họ mạnh như thế nào bằng chiến thắng Italia 3 – 2 trong một trận đấu được ví như “the Battle of Highbury”.
Bóng đá Anh đi vào trì trệ sau cái chết của Chapman. Mặc dù vẫn được biết đến như một trong những nền bóng đá phát triển nhất nhưng thực tế nhiều nước khác đã bắt kịp và vượt qua họ. Đã có nhiều cố gắng nhưng không ai có thể thay thế được Herbert Chapman. Ông vừa là người đề xuất ý tưởng, vừa là người đi tiên phong, là động lực cho những cải cách. Tuy nhiên liên đoàn bóng đá Anh luôn bảo thủ và luôn từ chối những cố gắng của ông. Một phần tư thế kỉ trước khi đội tuyển Anh bị những người Hungary hạ nhục ngay tại thánh địa Wembley năm 1953, Chapman đã tiên đoán sự xuống dốc của bóng đá Anh nếu như họ tiếp tục phớt lờ những cải cách tiến bộ đang được tiến hành ở châu Âu lục địa.
Nguồn: AFCVN
Tìm hiểu thêm:
Huấn luyện viên George Morell 1908-1915
Huấn luyện viên Albert Leslie Knighton-1919-1925
Arsenal - Pháo thủ thành London 